Baltık bölgesinin gerçekten var olup olmadığı ya da sadece Sovyet döneminden miras kalan Baltık uluslarının yakınlığına dayanan bir siyasi ve kültürel fenomen olup olmadığı sorusu, ilk kez Estonya’nın dönemin Cumhurbaşkanı ve eski Dışişleri Bakanı Toomas Hendrik Ilves’in (1996-1998 ve 1999-2001 yılları arasında görev yaptı) ünlü açıklamasıyla gündeme geldi. Ilves, Litvanya ve Letonya’nın Baltık devletleri olarak kabul edilebileceğini, ancak Estonya’nın Kuzey ülkelerinden biri olduğunu söylemişti. Ortaya attığı bu sorun gerçekten geçerli bir tartışma konusu olabilir.
Bir zamanlar Baltık eyaletleri olarak adlandırılan bölge, tarihsel olarak Danimarka, Almanya ve Rusya’nın çıkarlarının kesiştiği bir nokta haline gelmiş ve savaşlar arası dönemde Avrupa’da kayda değer bir siyasi ağırlık kazanma şansı elde etmiştir. O dönemde Finlandiya da Baltık devleti olarak kabul ediliyordu, bu nedenle dört Baltık devleti vardı. Etkili Sovyet dış politikası, Avrupa’daki yeni siyasi aktörlerin dış politikalarını manipüle etmeyi başarmış olsa da, Baltık devletleri hiçbir zaman ortak savunma gücü oluşturmayı ya da ortak bir siyasi duruş formüle etmeyi başaramamıştır. Baltık devletleri, derin bir sosyo-politik oluşumdan ziyade, siyasi coğrafyanın bir kategorisi olarak kalmıştır.
İkinci Dünya Savaşı ve Baltık Bölgesi
Bir mucize (ve Finlerin kahramanlığı sayesinde), Finlandiya İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra bağımsızlığını korumayı başarmış ve Baltık devletlerinin işgal edilmiş ve ilhak edilmiş olduğu Sovyet Baltıkları’ndan uzaklaşarak Kuzey ülkelerinin organizasyonlarına entegre olmaya başlamıştır. Litvanya, Letonya ve Estonya ise Sovyet Baltıkları olarak bilinen bölgeye dönmüş ve bu bölge, aynı hapishanede hapsedilen üç mahkum gibi ortak bir düşman algısıyla bir arada tutulmuştur.
Baltık bölgesinin zayıf öz imajı ve kimliği, genellikle komşu ülkeler ve kültürlere duyulan hislerle açıklanır. Letonya ve Estonya, tarihsel olarak Kuzey ülkelerine, özellikle de 17. yüzyılda Riga’nın en büyük ve ekonomik olarak en güçlü şehir olduğu İsveç’e, yakınlık hissetmişlerdir. Riga’nın ekonomik gücü ve Dorpat (bugünkü Tartu) Üniversitesi’nin 1632’de kurulması gibi tarihi bağlar, bu bölgeyi Kuzey ülkeleriyle kültürel ve politik olarak daha da yakınlaştırmıştır. Buna karşılık, Litvanya’da bu Kuzey boyutu çok daha zayıftır çünkü Litvanya, başarılı Karşı-Reform’dan sonra Polonya’ya daha yakın olmuştur. Litvanya’nın kültürel özellikleri, daha çok Doğu ve Orta Avrupa unsurlarıyla ilişkilendirilir, özellikle Vilnius’taki geleneklerle.
Baltık Ülkeleri ve Ortak Gelecek
Bu bağlamda, Baltık devletlerinin bağımsızlığının geri kazanılmasından sonra, Polonya’nın diğer iki Baltık devletinden daha çok Litvanya’ya yakın olduğu ortaya çıkmıştır. Ancak bu yakınlık, etno-dilsel ya da etno-kültürel özelliklerden değil, daha çok ortak modern politikalar, ortak bir devlet yönetimi geçmişi, uluslararası ilişkilerdeki idari deneyimler ve kentsel kültürdeki ortak tecrübelerden kaynaklanmaktadır.
Öte yandan, Finlandiya’nın kaderi, İsveç’e daha yakın olmasını sağlamıştır. Finlandiya, Baltık devletlerinden farklı olarak Kuzey ülkeleriyle daha derin bir entegrasyon süreci yaşamış, kendi bağımsız kimliğini bu çerçevede sürdürmüştür.
*Bu yazı, Baltık bölgesinin tarihsel, kültürel ve siyasi dinamiklerini ele alan The Baltics – A Forgotten Future Project adlı metinden alınmıştır. Yazarlar, Alvydas Butkus ve Leonidas Donskis, Baltık devletlerinin gelişimi ve etkileşimleri üzerine önemli perspektifler sunmaktadır. Bu metnin orijinal kaynağına, Baltık devletlerinin ortak geçmişi ve modern dönem politikalarına yönelik derin analizler için başvurabilirsiniz.
Orijinal kaynak: Butkus, A. ve Donskis, L. (Yıl). The Baltics – A Forgotten Future Project.
