Türk soyundan olup farklı coğraylarda yaşam sürdüren topluluklardan biri olan Karay Türkleri; Romanya, Belarus, Kırım, Litvanya, Rusya, Polonya, ABD, Dağıstan ve İsrail’de yaşayan boylardır. Türkiye’de de yaşayan Karay Türklerinin inançları musevilik olup mezhepleri de museviliğin alt mezhepleri arasında yer alan Karailik mezhebidir. Bu kavimlerde yetişen pek çok bilim insanı dünyanın her yerinde ‘Türkolog’ olarak tanınmaktadır.
Tarihteki Yerleri
Türklerin Hazar boyundan gelen Karay Türkleri, günümüzde en çok Litavanya’da yaşamaktadır. Litvanya’da 14. yüzyıldan bu yana varlıklarını sürdürmekte olan Karay Türkleri Litvanya’da azınlık olarak hayatlarını sürdürmektedir.
Dilleri Türkçe Midir?
İnanışları musevilik olan ve Karailik mezhebine ait olan Karay Türklerinin dili Türkçe olup ancak Türkçenin de ait olduğu dil gurubu içerisinde sınıflandırılan Altay dil gurubu içerisinde yer alan Kıpçak Türkçesi’ni de konuşmaktadırlar. İbadetlerini Kıpçak Türkçesi ile yapan Karay Türkleri’nin yemek isimleri ve hikayeleri de aynı dil ile söylenir. Karay Türkçesi ayrıldıkları bölgelere göre etkileşim geçirmiş ve 3 ağız olarak halen konuşulmaktadır. Bu bölgelere göre konuşulan ağızlar:
- Kırım Ağzı Türkçesi,
- Troki Ağzı Türkçesi,
- Haliç- Lutsk Ağzı Türkçesi’dir.
Dünya genelinde 5000 kişinin bildiği bu dil, kaybolma tehlikesi ile karşı karşıyadır.
Karay Türklerinin Konuştuğu Kıpçak Türkçesini Bilenler
Kaybolma tehlikesi içerisinde yer alan dillerden biri olan Karay Türkçesi, yaşanılan bölgelerde sayıca azalmıştır. Yapılan araştırmalarda,
- Ukrayna’da 8 kişi bu dili konuşmakta ,
- Polonya’da neredeyse hiç kimse bu dili konuşmamakta,
- Litvanya’da unutulmamak adına çaba harcanmakta,
- Kırımda ise kültürel etkinliklerde bu dil konuşulmaktadır.
Karay dilinin kaybolmaması için araştırmalar yapan Türkologlar bu dilin yeniden kazanılması için özel etkinlikler ve kurslar düzenlemektedir.
Türkiye’de Bulunan Karay Türkleri
Bizans döneminden bu yana varlığını Anadolu topraklarında sürdüren Karay Türkleri Osmanlı zamanında da yaşamlarını sürdürürken, İstanbul’un fethi ile birlikte İstanbul’u mesken tutmaya başlamış ve yoğunlukla Hasköy ve Karaköy çevresine yerleşerek hayatlarını devam ettirmişlerdir. İbadetlerini yaptıkları sinagog Hasköy’de bulunmaktadır ve halen faaliyetlerini sürdürmektedir.
Çoğunluğu Kırım’ da bulunan ( 700 kişi) Karay Türkü Türkiye dahil olmak üzere toplam nüfus olarak dünyada 50.000 kişidir.
